Stichting Bits of Freedom, opgericht in 1999, is dé beweging die opkomt voor digitale burgerrechten in Nederland. In de strijd tegen COVID-19 speelt technologie een grote rol. Het wordt ingezet om de verspreiding van dit nieuwe SARS-COV-2-virus te beperken en we gebruiken technologie allemaal nog meer dan voorheen voor onderling contact. Maar wat betekent dat voor onze privacy en internetvrijheid? Wij houden in de gaten wat de impact van deze crisis is op de communicatievrijheid, privacy en burgerrechten van burgers. Dat doen we net als anders door onderzoek te doen, beleid te verbeteren, campagne te voeren, mensen te informeren en door tools uit te lichten waarmee burgers zichzelf kunnen beschermen.
Door onze snelle reactie op de plannen voor een corona-app wisten we veel invloed te hebben op de discussie rondom de app. De plannen zijn sinds de rommelige start aanzienlijk verbeterd en we zijn tevreden over de technische inrichting van de app die binnenkort zal worden gelanceerd. Toch maken we ons nog zorgen en dringen we nu aan op wetgeving die jou beschermt. Ook houden we de coronamaatregelen die het kabinet uitrolt goed in de gaten, en geven ongevraagd en gevraagd advies op deze maatregelen: achter de schermen en in de media. Recent kondigde het kabinet ook aan dat er een registratieplicht voor de horeca is ingesteld. Dat betekent dat horeca-ondernemers jouw contactgegevens moeten vragen voor bron- en contactonderzoek. Wij vragen om een specifieke wet, heldere kaders, handvatten en sturing voor ondernemers en communicatie naar gasten over hun rechten. Tot slot moest tijdens het thuiswerken iedereen op zoek naar nieuwe gewoontes én nieuw gereedschap. We deden uitgebreid onderzoek naar een aantal populaire opties.
De corona-app is bedacht zodat kan worden bijgehouden bij wie jij in de buurt bent geweest en voor hoe lang. Wij hebben de afgelopen maanden gevochten voor een veiligere, privacy-vriendelijkere app. We gaven gevraagd (en ongevraagd) advies aan het Ministerie van Volksgezondheid en aan de Tweede Kamer. Zo stelden wij criteria op waaraan een tracking-app zoals deze moet voldoen (lees hierover op Veiligtegencorona.nl). Het ministerie heeft geluisterd en de app is enorm verbeterd. Maar we zijn er nog niet.
Bits of Freedom dringt bij de overheid aan op nieuwe wetgeving die een aantal risico's van de app beperkt. Drie zaken zouden volgens ons moeten worden vastgelegd. Ten eerste moet er een moment worden afgesproken waarop de inzet van de app wordt gestopt. Ten tweede moet het glashelder zijn dat er door niemand consequenties verbonden mag worden aan het gebruiken van de app. De app mag niet verplicht worden, maar bijvoorbeeld ook niet gebruikt worden om te bepalen of jij ergens wel of niet toegang toe krijgt, of recht op hebt. Tot slot moet worden vastgelegd dat ander gebruik van de app en data verboden is en wordt voorkomen. Wij zijn druk bezig dit in orde te krijgen!
Nu de maatregelen worden versoepeld, moet goed in de gaten worden gehouden of het virus niet weer om zich heen grijpt. De regering ziet in verkeers- en locatiegegevens de heilige graal om snel te kunnen reageren als dit gebeurt. Het kabinet wil telecomproviders verplichten om locatiegegevens van burgers te geven. Om dat te doen, moet er eerst een wet gewijzigd worden. De overheid geeft aan dat dit alleen anoniem zal gebeuren. Maar zelfs als de gegevens anoniem zijn kan deze data vervelende gevolgen hebben voor individuen en voor de samenleving. Wat voor conclusies worden er getrokken op basis van de data? Hoe beïnvloedt dat de besluiten van de overheid? Wordt er in bepaalde gebieden anders gehandhaafd? Worden mensen in bepaalde wijken (nog meer) gestigmatiseerd? Wat wordt er gedaan met volle kerken of een volle Dam waar gedemonstreerd wordt voor fundamentele rechten? Ook het misbruiken van gegevens voor andere doelen zien we als een reëel risico. Wij vinden dat niet passen in een open en vrije samenleving.
Het kabinet kondigde aan dat er tijdens de coronacrisis een registratieplicht voor de horeca wordt ingesteld. Bij het bezoek van een café of restaurant wordt je gevraagd je contactgegevens achter te laten, zodat bij een uitbraak snel contact met de bezoekers kan worden opgenomen. Maar zonder duidelijke regels en een goede wet is zo'n plicht geen goed idee. Dan verliezen mensen het vertrouwen en zullen ze de maatregel proberen te omzeilen. Ons advies aan de overheid? Geef in een specifieke wet heldere kaders, bied ondernemers handvatten om de plicht met zo min mogelijk risico's in de praktijk te brengen, en informeer bezoekers van de horeca wat hun rechten zijn. Als het kabinet niet zelf met een wetsvoorstel komt, schrijven wij 'm wel!
Technologie kan ons helpen sneller onze vrijheden terug te krijgen. Tegelijkertijd kan technologie ook schadelijke gevolgen hebben als het onzorgvuldig wordt ingezet. Zo wil het kabinet iedereen volgen via zijn of haar mobieltje, wordt rioolwater geanalyseerd en zet de politie drones in om ons in de gaten te houden. Wanneer ze eenmaal geïntroduceerd zijn, worden dit soort maatregelen bijna nooit teruggedraaid. Sterker nog: het gebeurt vaker wel dan niet dat in de loop van de tijd steeds meer partijen toegang krijgen tot jouw gegevens en surveillancemiddelen alleen maar vaker worden ingezet. Bits of Freedom ziet ook dat we in een buitengewone situatie zitten die om buitengewone maatregelen kan vragen. Maar dan wel zorgvuldig en met zo min mogelijk risico's. Deze tijden vragen om extra aandacht voor onze rechten, om extra controle op de overheid en om extra juridische waarborgen - niet minder.
Met de komst van het internet en andere technologieën hebben we prachtige, nieuwe mogelijkheden gekregen. Tegelijkertijd geeft het de overheid en het bedrijfsleven ook vergaande controlemogelijkheden. Dat zien we ook tijdens de coronacrisis.
Je medische gegevens worden makkelijker gedeeld, een app maakt het uitlezen van jouw "gezondheidsstatus" mogelijk, je wordt straks misschien via je mobieltje gevolgd, en je moet gevoelige informatie achterlaten in de horeca. Sommige van deze maatregelen zijn hard nodig. Maar die maatregelen mogen mensen en de samenleving niet onnodig beschadigen. Bits of Freedom trekt aan de bel wanneer dat wel dreigt te gebeuren. We denken ook constructief mee over hoe je onnodige inbreuken kunt voorkomen. Wij vechten voor een gezonde (digitale) samenleving, zonder massasurveillance, met bedrijven en overheden die zich netjes houden aan de regels. Ook in tijden van crisis moeten onze mensenrechten beschermd worden, zowel on- als offline.
Wij helpen je graag om ook zelf iets aan jouw online veiligheid te doen. Een heleboel van onze tips over veilig en privé online zijn kan je vinden in onze Internetvrijheid Toolbox (en we werken ondertussen ook hard aan een nieuwe, geupdatete versie van deze Toolbox).
Aan het begin van de coronacrisis moest iedereen op zoek naar nieuwe gewoontes én nieuw gereedschap. Wij kregen veel vragen over diensten waarmee je kunt videobellen. We deden uitgebreid onderzoek naar een aantal populaire opties. Zodat we mensen kunnen helpen om een geïnformeerde beslissing te maken over welke dienst het best bij hun past. Ook gaven we ons advies: Jitsi. Veilige en vertrouwelijke communicatiemiddelen voldoen aan een aantal voorwaarden: ze zijn gebruiksvriendelijk, open source, gaan goed om met je privacy en versleutelen je verkeer. Jitsi Meet scoort hierop volgens ons het best. Door onze aandacht voor Jitsi, en met onze hulp, heeft Jitsi ook haar privacyvoorwaarden verbeterd. Winst!
Lees meer in ons artikel over Jitsi.
Op onze website kan je ons werk volgen, op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen en meer leren over de onderwerpen waar we mee bezig zijn.
Abboneer je op onze nieuwsbrief en ontvang de nieuwste artikelen om de week in je mailbox.
